Niedawno natrafiłem na książkę Charliego Mungera: https://www.amazon.co.uk/Poor-Charlies-Almanack-Charles-Munger/dp/1578645018/. Munger był partnerem legendarnego inwestora Warrena Buffeta. Stawia on na wielo-dziedzinowość, i modele mentalne czyli najważniejsze pomysły, które mają zastosowanie w wielu dziedzinach. Takim przykładem może być np. zasada 20/80 zwana zasadą Pareto. Munger twierdzi, że znajomość jak największej liczby modeli mentalnych jest niezbędna by podejmować dobre decyzje, szczególnie w inwestycjach. Sama znajomość jednak nie wystarczy. Trzeba je regularnie przeglądać i organizować w sposób pozwalający na ich praktyczne użycie. Takim sposobem są listy kontrolne, które pozwalają odświeżyć pamięć i spojrzeć na dany problem z bardzo wielu perspektyw. Oto te listy przetłumaczone na język polski:
Ryzyko: Wszystkie wyceny inwestycyjne powinny zaczynać się od zmierzenia ryzyka, szczególnie reputacyjnego
- włącz w to odpowiedni margines bezpieczeństwa
- unikaj radzenia sobie z ludźmi o wątpliwym charakterze
- nalegaj na właściwą kompensację dla przyjętego ryzyka
- zawsze strzeż się inflacji i ekspozycji na stopy procentowe
- unikaj dużych błędów, omijaj trwałe straty kapitału
Niezależność: “Tylko w bajkach cesarzom mówi się, że są nadzy”
- obiektywność i racjonalność wymaga niezależności myślenia
- pamiętaj, że tylko dlatego, że inni ludzie zgadzają lub nie zgadzają się z Tobą, to wcale nie znaczy, że masz rację lub jesteś w błędzie – jedyna rzecz jaka ma znaczenie, to Twoja własna analiza i ocena
- naśladowanie tłumu to jak zaproszenie do cofania się do średniej (po prostu uśrednionych efektów)
Przygotowanie: “Jedynym sposobem aby wygrać jest by pracować, pracować, pracować i mieć nadzieję, na kilka przebłysków intuicji”
- rozwiń się w dozgonnego samouka poprzez żarłoczne czytanie; kultywuj ciekawość i staraj się by stać się trochę mądrzejszym każdego dnia
- ważniejsza niż wola zwycięstwa, jest wola do przygotowań
- rozwiń płynność w korzystaniu z modeli mentalnych z najważniejszych akademickich dziedzin
- jeśli chcesz być mądrym, pytanie, które powinieneś ciągle zadawać to: “Dlaczego? Dlaczego? Dlaczego?”
Pokora intelektualna: Uznanie tego czego nie wiesz jest świtaniem mądrości
- pozostań w dobrze-zdefiniowanym kole własnych kompetencji
- zidentyfikuj i pogódź się z dowodami nie potwierdzającymi Twoich tez
- uodpornij się na pragnienia fałszywej precyzji, fałszywych pewniaków, itd.
- ponad wszystko, nigdy nie oszukuj samego siebie, i pamiętaj, że Ty jesteś osobą, którą najłatwiej Ci oszukać
Rygor analityczny: Użycie metod naukowych i efektywnych list kontrolnych minimalizuje błędy i zaniechania
- ustal wartość niezależnie od ceny, postępy(progress) niezależnie od aktywności (activity), zamożność niezależnie od wielkości
- lepiej jest by pamiętać rzeczy oczywiste niż by uchwycić te tajemne
- bądź analitykiem biznesu a nie rynku, makro-ekonomii czy akcji
- rozważaj całość ryzyka i efektów, zawsze patrz na konsekwencje wyższych rzędów
- myśl do przodu i do tyłu – odwracaj, zawsze odwracaj
Alokacja: właściwa alokacja kapitału jest najważniejszym zadaniem inwestora
- pamiętaj, że najwyższe i najlepsze użycie jest zawsze mierzone przez drugie najlepsze użycie (opportunity cost – koszt alternatywny)
- dobre pomysły są rzadkie – kiedy obrót spraw jest korzystny dla Ciebie, obstawiaj (alokuj) mocno
- Nie “zakochuj się” w inwestycji – bądź zależny-od-sytuacji i kierowany-okazją
Cierpliwość: Oprzyj się naturalnej skłonności ludzkiej by działać
- “Procent składany jest ósmym cudem świata” (Einstein); nie przerywaj mu bez powodu
- unikaj niepotrzebnych podatków, opłat, prowizji oraz innych kosztów transakcji (http://www.investopedia.com/terms/f/frictioncost.asp); nigdy nie podejmuj działań tylko dlatego by działać
- bądź czujny na nadejście szczęśliwego trafu
- ciesz się z procesu wraz z dochodami, bo proces jest tym, gdzie żyjesz
Stanowczość: gdy pojawią się właściwe okoliczności, działaj zdecydowanie i z przekonaniem
- bój się gdy inni są chciwi, i bądź chciwy gdy inni się boją
- okazja nie trafia się często, więc skorzystaj z niej, gdy już się pojawi
- okazja spotykająca przygotowany umysł: na tym polega ta gra
Zmiana: żyj ze zmianą i zaakceptuj nieusuwalną złożoność
- rozpoznaj i dostosuj się do prawdziwej natury świata naokoło Ciebie; nie oczekuj, że to świat się do Ciebie dopasuje
- ciągle kwestionuj i chętnie poprawiaj swoje “najbardziej ukochane pomysły”
- rozpoznaj jaka jest rzeczywistość nawet jeśli ci się nie podoba – szczególnie wtedy, gdy Ci się nie podoba
Koncentracja: zachowuj prostotę i pamiętaj o tym co masz do zrobienia
- pamiętaj, że reputacja i uczciwość są twoimi najbardziej wartościowymi zasobami – i mogą być stracone w ułamku sekundy
- strzeż się przed efektami pychy i znudzenia
- nie przegap oczywistego przez utonięcie w szczegółach
- bądź ostrożny w wykluczeniu nieistotnych informacji: “Mały przeciek może zatopić ogromny statek”
- zmierz się ze swoimi największymi problemami – nie zamiataj ich pod dywan
Źródło: “Poor Charlie’s Almanack”, Charlie Munger, https://www.amazon.co.uk/Poor-Charlies-Almanack-Charles-Munger/dp/1578645018/
v2